زمان وفات حضرت زهرا (س) همانند مکان دفن ایشان از مجهولات تاریخی است، که نشانه اوج مظلومیت حضرت است.

 به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، یکی از مباحثی که هر ساله در زمان ایام شهادت سرور زنان دوعالم حضرت فاطمه زهرا(س) مطرح می‌شود این است که ایام فاطمیه به چه بازه زمانی گفته می‌شود و چرا دوبار برای ایشان سالروز شهادت ذکر شده است و کدام یک از این زمان‌های ذکر شده مشهور است. به این منظور پاسخ به این پرسش را از منابع روایی و تاریخی معتبر بیان می‌کنیم.

 ابتدا باید توجه کرد که کمترین مدّت زندگی حضرت پس از رحلت پدر بزرگوارشان را 40 روز(1) و بیش‌ترین مدّت را هشت ماه ثبت کرده‌اند.(2)

 در این میان روایات دیگری همانند دو ماه،(3) هفتاد و پنج روز،(4) سه ماه، یکصد روز(5) و شش ماه نیز موجود است.(6)

 اما؛ قول مشهور بین شیعیان،‌ روایاتی است، که تاریخ شهادت حضرت را "سوم جمادی الثانی" یعنی (نود و پنج) روز می‌داند؛ از جمله امام صادق(ع) فرمودند: "شهادت حضرت فاطمه(س) در روز سه‌شنبه سوم جمادی الاخر سال یازدهم هجرت واقع شد7".

 قول دیگر در این باره (هفتاد و پنج روز) است، که برگزاری دو بار مراسم شهادت حضرت براساس این دو قول است.

البته نباید از نظر دور داشت که عواملی چند ممکن است، منشأ این اختلافات باشد؛ از جمله:

 1. نقل حوادث تاریخی در آن دوران همانند امروز نبود، که به صورت نوشته و کتاب در آید و به نسل‌های بعدی منتقل شود، بلکه انتقال رویدادهای تاریخی به طور عمده شفاهی بود. از خاطر و ذهن افرادی چند به اذهان دیگران منتقل می‌شد. کسی نمی‌تواند ادّعا کند، که همه ‌این ناقلان از اشتباه مصون بودند.

 2. از سوی دیگر در آن روزها مسلمانان سرگرم جنگ بودند. در چنین شرایطی کمتر دغدغه داشتند، که حوادث تاریخی را به طور دقیق ثبت نمایند.

3. اختلاف و دسته بندی‌های سیاسی که پس از رحلت رسول خدا(ص) پدید آمد و کسانی که روی کار آمدند و قدرت را در دست گرفتند، تا آن جا که توان داشته‌اند، تاریخ حادثه‌ها را دستکاری کرده‌اند.(8)

 4. این اختلاف در نقل تنها در مورد ایشان نیست. در مورد برخی از ائمه مانند امام سجاد(ع) نیز وجود دارد.

پی نوشت‌ها:

 1. مجلسی، بحارالأنوار، تهران، اسلامیه، چ دوم، 1363ش، ج 43، ص 212،‌ح 41، به نقل از عیون المعجزات.

 2. همان، ‌ص 213، ح 44.

 3. همان.

 4. کلینی، الکافی، تهران، اسلامیه، چ دوم، 1362ش، ج1، ص458، ح1؛ ج3، ‌ص228، ح3؛ ج 4، ص 561، ح 3.

 5. بحارالانوار، پیشین، ص 213، ح 44.

 6. همان، ص 200،‌ به نقل از مصباح‌الانوار، ص 214.

 7. طبری، محمد بن جریر، دلائل الإمامة، قم، بعثت، اول، 1413ق، ص135.

 8. سید جعفر شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا(س)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ سی و پنجم، 1379ش، ص 154 - 155.